Mozela. Egon Müller
Czy oglądaliście popularny serial Apple TV „Drops of God”? W jednym z ostatnich odcinków, podczas konkursu o odziedziczenie wspaniałej piwniczki z winami, padło pytanie: „Która butelka jest regularnie serwowana w Pałacu Elizejskim podczas dyplomatycznych kolacji z kanclerzem Niemiec?”. Odpowiedź: Egon Müller Scharzhofberger Trockenbeerenauslese 1991. Egon Müller produkuje jedne z najbardziej pożądanych rieslingów na świecie. Dołączcie do mnie w niezapomnianej podróży przez te historyczne winnice.
Dwór Scharzhof, widoczny na zdjęciu poniżej jak również na etykietach, znajduje się w małej wiosce Wiltingen w Saar-Ruwer, regionie Mozeli w Niemczech. Obecnie zarządza nim Egon Müller IV, który posiada największą część winnicy Scharzhofberg, która znajduje się zaledwie 5 minut pieszo od dworu, który jest również domem rodziny Müllerów. Cała parcela ma 28 hektarów, a Egon Müller IV jest właścicielem ponad 8, będąc jednocześnie największym posiadaczem tego terroir. Winnica jest członkiem VDP od dziesięcioleci.
Legendarna winnica Scharzhofberg
Winnica Scharzhofberg ma swoje korzenie w czasach rzymskich. W przeszłości należała do mnichów, składa się z dwóch działek: Bischöfliche Weingüter i Egon Müller. Nazwa „Scharz” po łacinie oznacza „oczyszczone zbocze”. W 1700 roku wojska napoleońskie odebrały winnicę kościołowi katolickiemu. Następnie w 1797 roku Joachim Koch, przodek Egona Müllera, odkupił ją prywatnie, stając się tym samym posiadaczem tego legendarnego terroir. Istotne kroki w celu poprawy jakości wina podjął Egon Müller III w okresie bezpośrednio po II wojnie światowej. W tym celu, między innymi, zakupił winnice Wiltinger Kupp i Wiltinger Braune Kupp. Obecnie zarządza nimi jego syn, Egon Müller IV. Miałam okazję zobaczyć jego imponującą prywatną bibliotekę win, w której 95% etykiet pochodzi z jego własnych zbiorów. Najstarsza jest z 1921 roku (to również rok kiedy rodzina Von Schubert w posiadłości Maximin Grünhaus po raz pierwszy wyprodukowała Trockenbeerenauslese).
Przyszłość najstarszych winorośli Scharzhofberg
Na zdjęciu powyżej widać najstarszą część Scharzhofberg z winoroślami posadzonymi w 1895 i 1905 roku, które nadal rosną na europejskich podkładkach sprzed inwazji filoksery. Niestety górna sekcja wzgórza została zaatakowana przez filokserę w 2017 i 2018 roku. Pewne części winnicy zostały przeszczepione, co stworzyło naturalną wyspę starych winorośli, ułatwiającą atak. W dalszym ciągu jednak niektóre winorośle, w tym nawet te 130-letnie, musiały zostać wykarczowane. Mimo postępu technologicznego i naukowego, nadal nie ma skutecznego lekarstwa na filokserę. Obecna strategia w przypadku Scharzhofbergu to stworzenie kordonu sanitarnego wokół nieprzeszczepionych winorośli, aby spowolnić rozprzestrzenianie się szkodnika. Mała droga serwisowa oddziela najstarszą część nasadzeń od reszty, ale nie będzie w stanie całkowicie powstrzymać filoksery. Chociaż na razie nie widać oznak choroby, przewiduje się, że w ciągu dwóch lat duża część będzie musiała zostać wyrwana i przesadzona. Plony spadną, więc jeśli teraz trudno znaleźć te wina, wkrótce będzie jeszcze trudniej. Według szacunków, w ciągu 5 do 10 lat wszystkie stare winorośle będą zaatakowane przez filokserę, co oznacza, że czas w którym możemy spróbować win na europejskich podkładkach jest bardzo ograniczony. Wraz z przesadzeniem najstarszych krzewów zniknie również metoda pojedynczego słupka, którą widzicie na zdjęciach powyżej, co obecnie jest wyjątkowym widokiem.
Tradycja i nowoczesność w Scharzhofberg
Zwróćcie uwagę na ciekawą metodę prowadzenia winorośli - tzw. pojedynczy słupek - jest to stara metoda mozelska, która obecnie jest coraz rzadziej spotykana. Gęstość zasadzenia winorośli na Scharzhofbergu wynosi około 9000 krzewów na hektar, a produkcja, zmniejszana przez filokserę, wynosi około pół litra wina z każdej winorośli. Metoda przycinania polega na pozostawieniu pojedynczej gałęzi z dwoma zapasowymi pąkami na wypadek przymrozków. Z obu pąków wybierane są silniejsze pędy. Geologicznie Scharzhofberg to szary łupek z tlenkiem żelaza, a chłodny klimat bocznej doliny Saary oraz bliskość rzeki powodują częste mgły, które sprzyjają rozwojowi szlachetnej pleśni.
Klimatyczne wyzwania
Zmiany klimatyczne są zawsze na krótkiej liście moich pytań. W Niemczech wpływają one bezpośrednio głównie na produkcję Eiswein, czyli wina lodowego. Ostatnie zbiory Eiswein miały miejsce w 2016 roku. Przez ostatnie trzy lata pozostawiano część owoców na winorośli, aby sprawdzić, czy nadejdą odpowiednie warunki pogodowe będące tu kluczowym czynnikiem. Temperatury muszą osiągnąć co najmniej -7 stopni Celsjusza, zbiory muszą odbywać się między 2 a 6 rano, a winogrona zostać wyciśnięte przed 7 rano. Ryzyko pozostawienia winogron na winorośli jest oczywiste - odpowiednie warunki mogą się nie pojawić, co grozi utratą plonów. Egon Müller nadal dąży do produkcji tego stylu wina, chociaż udaje się to coraz rzadziej. Czas zbiorów również się zmienia. W 2023 roku trwały od 21 września do połowy października, podobnie jak w 2022 roku. W 2021 roku zbiory rozpoczęły się w połowie października i trwały do listopada - co pokazuje, że późniejsza końcówka zbiorów zdarza się nawet i w dzisiejszych czasach.
Trendy w produkcji: mniej słodkich win, więcej QBA i Spätlese
Zbiory w 2023 roku były niższe niż zwykle. Zamiast typowych 60 000 litrów, zebrano około 50 000. W związku z tym zrezygnowano z produkcji Eiswein. Filozofia Egona Müllera polega na zbieraniu winogron ze szlachetną pleśnią - nawet najniższa kategoria, QBA, zawiera 5-10% zbotrytyzowanych winogron. Auslese jest produkowane w 100% z gron ze szlachetną pleśnią, co wyjaśnia brak kategorii Beerenauslese od 2015 roku. Wina najwyższej jakości są priorytetem, a obecne trendy pokazują, że konsumenci piją coraz mniej słodkich win. Egon Müller zwrócił na to uwagę, koncentrując produkcję na QBA, Kabinett i Spätlese. Szlachetne wina słodkie będą nadal produkowane, jeśli warunki będą sprzyjające. Rok 2023 był wyjątkowo korzystny, z mglistymi porankami, słonecznymi popołudniami i temperaturami około 20°C. Produkcja Auslese, Trockenbeerenauslese i Eiswein stanowi jedynie około 5% całkowitej produkcji.
Naturalna harmonia
Choć wina Egona Müllera nie mają certyfikatu, prace w winnicy są prowadzone z szacunkiem dla natury. Nawóz i słoma są rozprowadzane między rzędami, by poprawić poziom próchnicy i zrównoważyć azot w glebie. Naturalne rośliny okrywowe, których jest aż 80 gatunków, wzbogacają bioróżnorodność Schazhofbergu. Są one koszone, by dodać glebie składników odżywczych. Ze względu na stromość zbocza i metodę uprawy, pług musi być opuszczany ze szczytu, co odcina korzenie blisko powierzchni i dostarcza azotu winoroślom na cały sezon. Prace są wykonywane ręcznie, a zbiory trwają trzy do czterech tygodni. Główne wyzwania to filoksera i Esca, straty są jednak ograniczone - szacunkowo to około 1% produkcji. Fermentacja jest spontaniczna i w skrajnych przypadkach czas oczekiwania na jej rozpoczęcie wynosi nawet trzy tygodnie.
Sekrety piwnicy z Mozeli
Piwnica jest niezbyt duża i mieści wiele starych dębowych beczek, głównie 1000-litrowych foudres z niemieckiego dębu, typowych dla regionu Mozeli. Ważne i wymagające jest utrzymanie beczek w dobrym stanie. Czyszczenie, które trwa od dwóch do czterech tygodni, odbywa się przy użyciu szczotek i specjalnej mieszanki kwasu cytrynowego, siarczynów i wody. Mieszanina ta pozostaje w beczce, dopóki nie trzeba zrobić miejsca na nowe wino, zapewniając neutralność beczki i tylko delikatny efekt oksydacyjny. To także test na szczelność beczek, co jest kluczowe, aby uniknąć wycieków. pH win wynosi zazwyczaj między 2,6 a 2,9, a fermentacja jabłkowo-mlekowa (MLF) nigdy się nie odbywa, by zachować świeżość i czystość smaku. Średnia roczna produkcja to 80 000 butelek, w tym wiele półbutelek, nie tylko w przypadku win słodkich. Niektóre części piwnicy są stare - pochodzą z 1880 roku.
Chipy na etykietach Egon Müller
Choć tradycja jest obecna na każdym kroku, Egon Müller nie unika nowoczesnych technologii. Od 2022 roku każda butelka z winiarni jest śledzona za pomocą chipa na etykiecie. Problem podrabiania win o takim statusie jest poważny, a impulsem do wprowadzenia tego rozwiązania było niepokojące zdarzenie. W 2020 roku ktoś włamał się do piwnicy, podobnie jak w przypadku Soldery (tu link do artykułu), ale na szczęście tym razem obyło się bez aż tak wielkich strat. Włamywacz szukał konkretnie etykiet do butelek z wysokiej półki. Winiarnia ujawniła ten incydent od razu po fakcie, jednak sprawca do dziś pozostaje nieznany. Numery skradzionych etykiet zostały upublicznione, a nowe etykiety są drukowane wyłącznie na zamówienie i nie są już przechowywane w winiarni. Należy pamiętać, że posiadłość jest domem rodziny Müllerów, a nie tylko miejscem produkcji i starzenia wina co dodatkowo powinno wzmacniać oburzenie społeczności winiarskiej na ten czyn.
Degustacja w bibliotece
Następnie zaproszono mnie do sali degustacyjnej, która jest zarazem prywatną biblioteką z imponującą kolekcją starych książek. Degustacja obejmowała poniższe etykiety, głównie z cieplejszego rocznika 2022. Od wiosny do września był to suchy rok z minimalnymi opadami, co zmniejszyło plony i wysuszyło winorośle. Sytuacja odmieniła się we wrześniu, gdy przez tydzień trwały monsunowe deszcze. Kiście podczas zbiorów były bardzo zwarte. Oto etykiety, które miałam przyjemność degustować:
Egon Müller QbA Riesling 2022: QbA stanowi około 33% produkcji. Jest to połwytrawne wino z 30 gramami cukru resztkowego, 9% alkoholu i 8 gramami kwasowości. Owoce pochodzą z Wiltinger Braunfels, Oberemmeler Rosenberg i Saarburger Rausch. Wino łączy bogactwo aromatów w nosie z lekkością na podniebieniu. Wyczuwalne są zielone jabłko, cytryna i tropikalne nuty ananasa. Podniebienie jest lekkie z delikatną słodyczą, a finisz długi i elegancki. W zależności od rocznika, może zawierać od 2 do 10% botrytyzowanych winogron. Zbiory odbywają się zwykle pod koniec września lub na początku października, QbA i Kabinett zbierane są jako pierwsze. Wino doskonale pasuje do kuchni azjatyckiej lub indyjskiej.
Wiltinger Braune Kupp Riesling Kabinett 2022: aromaty białych i pomarańczowych kwiatów, pięciu przypraw, dymu i owoców pestkowych. Pełniejsze, ale wciąż świeże, z 30 gramami cukru resztkowego i 7,5 gramami kwasowości. Wino o poważnym charakterze, długie i dojrzałe na finiszu.
Egon Müller Scharzhofberger Kabinett 2022: próbka była nieco nieśmiała w nosie ze względu na młody wiek wina. Delikatnie dymne i ziołowe aromaty. Słodycz szybko ustąpiła miejsca kwasowości, tworząc egzotyczny, lecz świeży profil. Rzadko spotyka się wino tak nieśmiałe, a jednocześnie charakterne.
Egon Müller Scharzhofberger Alte Reben Kabinett 2022: dostępne tylko na aukcji VDP począwszy od 2020 roku z bardzo wysoką ceną. Uznawane jest za “barolo kabinettów”. Selekcja najlepszych foudres i starych winorośli. Wino zdecydowanie bardziej skoncentrowane niż pozostałe Kabinetty, egzotyczne z ładnie wplecionymi ziołami nutami.
Egon Müller Wiltinger Braune Kupp Le Gallais Riesling Spätlese 2022: w zależności od rocznika ta etykieta zawiera od 20% do 50% botrytyzowanych winogron. Zbiory w 2022 roku odbyły się pomiędzy pierwszym a trzecim tygodniem października. Aromaty mango, marakui, miodu, mineralne i precyzyjne na palecie. Cukier ok. 80 g, kwasowość 7 g. Bardziej bogate i egzotyczne, lecz według standardów winiarskich producenta nadal nie może być zaklasyfikowane jako wino słodkie.
Egon Müller Scharzhofberger Spätlese 2022: krzemienne, zamknięte w nosie, z nutami pomarańczy i marakui. Bogate, ale lekkie na podniebieniu, z egzotycznymi i cytrusowymi aromatami Długi, hedonistyczny finisz. To wino potrzebuje znacznie więcej czasu w butelce aby pokazać wszystkie swoje atuty - na tym etapie to wciąż dziecko.
Egon Müller Scharzhofberger Spätlese 2003: Z rodzinnej biblioteki, rocznik uważany za znakomity, może nieco w cieniu utytułowanego 2005. Został wybrany celowo do degustacji, ponieważ Egon Müller wierzy, że 2022 powinien ewoluować w podobnym kierunku. Bardzo ekspresyjne w nosie, aromaty kandyzowanej skórki egzotycznych owoców, pomarańczy, na palecie doskonale zrównoważona kremowość. Kolor niezbyt głęboki - złotożółty, orzech włoski na finiszu. Doskonale harmonijne pomimo 90 g cukru resztkowego z wspaniale zaznaczoną kwasowością. Wino bogate, ale nie ciężkie, doskonałe do dalszego leżakowania choć już teraz dosyć dobrze rozwinięte. Pozostaje wrażenie, że wciąż nie powiedziało ostatniego słowa.
Egon Müller Scharzhofberger Auslese 1999: kolejna niesamowita butelka z prywatnej biblioteki. Ostatni rocznik zrobiony przez Horsta Franka i jego ojca, którzy byli kiedyś odpowiedzialni za produkcje w Scharzhofie i stworzyli 65 roczników dla Egona Müllera. Horst uznał 1999 za swój najlepszy. Koncentracja opowiada historię - różnica między Spätlese i Auslese jest oczywista. W nosie aromaty miodu, ziół, szafranu i orzechów. Doskonałe połączenie kwasowości i egzotycznej dojrzałości, elegancki, egzotyczny profil owocowy. Kwintesencja elegancji! Wino w absolutnie optymalnym punkcie do picia.
Chciałabym podziękować Egonowi Müllerowi IV i jego synowi Egonowi Müllerowi V za zaproszenie i gościnność oraz umożliwienie mi poznania tego magicznego miejsca i ich domu. Wielkie podziękowania należą się również Laurze, która cierpliwie dostosowywała harmonogram, aby umożliwić mi wizytę. Nie mogę zapomnieć o Larsie, któremu podziękowania należą się za całe doświadczenie i czas poświęcony na odpowiadanie na moje liczne pytania.
Artykuł powstał we współpracy z Anną Gmurczyk i Instytutem Win Niemieckich w Polsce, którym dziękuję za wsparcie.